اعمال ماه رمضان
اعمال ماه رمضان مجموعه اعمال و عبادات در ماه رمضان، ماه عبادت مسلمانان است و در روایات بر عبادت در این ماه تأکید شده و اعمال و عبادتهای مختلفی برای این ماه نقل شده است. برخی از این اعمال در تمام روزهای ماه رمضان مشترکند و برای برخی از روزهای خاص نیز اعمالی جداگانه نقل شده است.
محتویات
[نهفتن]
- ۱جدول اعمال ماه رمضان
- ۲دعاهای مختصر روزانه
- ۳نمازهای این ماه
- ۴وداع با ماه رمضان
- ۵پانویس
- ۶منابع
- ۷پیوند به بیرون
جدول اعمال ماه رمضان
اعمال مشترک
- قرائت قرآن
بهترین اعمال در شبها و روزهای ماه رمضان، تلاوت قرآن است. اگر چه تلاوت قرآن در تمام اوقات ثواب دارد، ولی این ماه، بهار قرآن است[۱] و ثواب قرائت یک آیه در این ماه، معادل ثواب قرائت کل قرآن در سایر ماهها است.[۲] از سنتهای مسلمانان در این ماه قرائت روزی یک جزء قرآن و ختم آن در پایان ماه است. سایر اعمالی که در روایات برای هر روز این ماه مستحب دانسته شده عبارتند از:
اعمال مشترک ماه رمضان | |
اعمال سحر |
|
دعاهای هر روز |
|
دعاهای پس از هر نماز |
|
هنگام افطار |
|
اعمال هر شب |
|
- افطاری دادن
نوشتار اصلی: افطار
یکی از سنتهای مسلمانان در این ماه افطاری دادن به روزهداران است. ثواب افطاری دادن برتر از ثواب روزۀ خود میزبان است[۳] و جالب اینکه ثواب قبول دعوت یک مؤمن برای رفتن به افطاری او برتر از هفتاد روز روزۀ خود میهمان است.[۴]
معمولا افطاری با پیروی از پیامبر اکرم(ص) با خرما است و شیرینی مخصوص این ایام در بین ایرانیان زولبیا و بامیه است.
اعمال روزهای خاص
اعمال روزهای خاص ماه رمضان | |
شب اول |
|
روز اول |
|
شب سیزدهم | اوّل لیالی بیض است. |
شب چهاردهم |
|
شب پانزدهم |
|
شبهای قدر | شب قدر که مهمترین و بافضیلتترین شبها در بین مسلمانان است دارای اعمال زیادی است. این شب نزد شیعیان یکی از سه شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم است ولی اهل سنت غالبا آن را شب بیست و هفتم میدانند.(برای مشاهده اعمال این شبها:اعمال شب قدر) |
دهه آخر | دهه آخر این ماه از جهت عبادی خاصتر بوده و پیامبر اهتمام به اعتکاف این دهه در مسجد النبی داشتند. [یادداشت ۱۱] |
شب آخر |
|
روز آخر |
|
دعاهای مختصر روزانه
نوشتار اصلی: ماه رمضان (دعاهای مختصر روزانه)
یکی از برنامههای روزانه رایج بین شیعیان در ماه رمضان خواندن دعاهای مختصری است که برای هر روز نقل شده و معمولاً پس از نماز خوانده میشود.
نمازهای این ماه
نوشتار اصلی: نمازهای ماه رمضان
ماه رمضان علاوه بر نمازهای سایر ماهها همچون نمازهای واجب و نافلهها و نماز شب دارای نمازهای اختصاصی متعددی است؛ برخی از این نمازها هر شب خوانده میشوند و برخی به شب یا روز خاصی اختصاص دارند. شبهای قدر نیز نمازهای ویژۀ خود را دارند.
وداع با ماه رمضان
وداع با این ماه برای اهل رمضان سوزناک بوده و آنان را دچار غم و اندوه میکند؛ چرا که ماه میهمانی خدا را پایان یافته میبینند. از امام سجاد(ع) دعایی در وداع با ماه رمضان وارد شده است (رجوع کنید به: دعای وداع با ماه رمضان). امام سجاد(ع) در این دعا بر ماه رمضان درود میفرستد و این ماه را بزرگترین ماه خدا، گرامیترین اوقات و همنیشنی پرقدر و منزلت میخواند. از امام صادق(ع) نیز دعایی در وداع با ماه رمضان وارد شده است (رجوع کنید به: دعای وداع با رمضان امام صادق(ع)).
پانویس
- پرش به بالا↑ قال ابو جعفر (علیهالسلام): لکل شیء ربیع و ربیع القرآن شهر رمضان -- برای هر چیزی بهاری است و بهار قرآن رمضان است. (کلینی، الکافی، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۶۳۰.)
- پرش به بالا↑ قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): من تلافیه آیة من القرآن کان له مثل اجر من ختم القرآن فی غیره من الشهور. -- اگر کسی در این ماه یک آیه از قرآن تلاوت کند، ثوابش مثل کسی است که در غیر ماه رمضان یکختم قرآن کرده است. امالی شیخ صدوق، ص۹۳ & امام رضا علیهالسلام : من قرا فی شهر رمضان ایة من کتاب الله کان کمن ختم القران فی غیره من الشهور -- هر کس ماه رمضان یک آیه از کتاب خدا را قرائت کند مثل اینست که درماههای دیگر تمام قرآن را بخواند. بحار الانوار ج ۹۳، ص۳۴۶؛ - حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم : أکثِروا فیهِ (شَهرِ رَمَضانَ) مِن تِلاوَةِ القُرآنِ. در ماه [رمضان] قرآن را بسیار تلاوت کنید. فضائل الأشهر الثلاثة - ص۹۵. ماه خدا ج۱- ص۳۲۶-ح۴۴۴
- پرش به بالا↑ امام موسی کاظم علیهالسلام : فِطرُک أخاک الصّائِمَ أفضَلُ مِن صِیامِک. افطاری دادن به برادر روزه دارت از روزهات بهتر است. ماه خدا – ج۱-ص۳۲۲- ح ۴۳۵
- پرش به بالا↑ امام صادق (علیهالسلام) : إفطارُک فی مَنزِلِ أخیک المُسلِمِ أفضَلُ مِن صِیامِک سَبعِینَ ضِعفاً -- افطار کردن در منزل برادر مسلمانت، برتر از هفتاد روز روزه تو است. شهراللَّه فیالکتاب والسنة - ح ۴۳۲
یادداشتها
- پرش به بالا↑ خدايا پروردگار ماه رمضان، كه قرآن را در آن فرو فرستادى، و روزه را در آن بر بندگانت واجب نمودى، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و زيارت خانه ات را در اين سال و در هر سال نصيب من فرما، و برايم بيامرز گناهان بزرگى را كه آنها را جز تو نيامرزد، اى بخشاينده، اى داراى دانش بى پايان.
- پرش به بالا↑ منزّه است زيان رسان به كافران سود رسان به مؤمنان، منزّه است حكم كنند بر حق، منزّه است او و برتر است، منزّه است او و ستايش از ان است، منزّه است او و برتر.
- پرش به بالا↑ ای خدای بلند مقام,ای بزرگوار,ای آمرزنده,ای مهربان! تویی خدای بزرگ که هیچ مانندی ندارد و به گفتار و کردار خلق شنوا و بینا است. و این ماهی که مقامش را بلند گردانیدی و بر دیگر ماهها کرامت و شرافت بخشیدی, و روزهاش را بر من واجب گردانیدی, ماه رمضان است. ماهی که در آن قرآن را برای راهنمایی مردم و نشان دادن راه هدایت و جدا نمودن حق از باطل فرو فرستادی و شب قدر را در این ماه مقرر داشتی و نیز آن شب را بر هزار ماه برتری دادی; پسای خدای صاحب منت که هیچ کس بر تو منت ندارد, در میان آن همه بندگانت که منت گزاردهای بر من منت گزار و از آتش دوزخ نجات بخش و به بهشت همیشگی داخل گردان! به حق رحمت بیپایانتای مهربانترین مهربانان.
- پرش به بالا↑ ای خدا تو بر اهل قبرها نشاط و شادمانی عطا کن؛ فقیران را بینیاز گردان؛ خدایا گرسنگان را سیر گردان؛ برهنگان را لباس بپوشان؛ خدا بدهی برهکاران را ادا فرما؛ سوگواران را دل شاد ساز؛ خدایا هر غریبی را به وطن باز رسان؛ هر اسیری را آزادی بخش؛ خدایا فسادگران در کار مسلمانان را اصلاح فرما؛ بیماران را شفا عنایت کن؛ای خدا به غنای خود جلو فقر ما را ببند؛ بدیهای ما را به خوبی صفات خودت تغییر ده؛ خدایا دین ما را ادا فرما و ناداری ما را به دارایی و بینیازی بدل گردان که تو بر هر چیز توانایی.
- پرش به بالا↑ خدایا! در این سال و هر سال، تا زمانی که عمرم باقی است و در آسایش و گشایش روزی به سر میبرم، زیارت خانهات بیت الحرام را نصیبم گردان. و مرا از درک موقفهای گرامی و دیدن مکانهای شریف و زیارت قبر پیغمبرت که درودت بر او و آلش باد محروم مکن. و در برآوردن جمیع احتیاجات دنیا و آخرتم یاریام کن.ای خدا! از تو درخواست میکنم هر آنچه از قضا و قَدَرت را که در شب قدر حتمی قرار دادی و دیگر برگشت و تغییری نمیپذیرد، مرا از حجاج بیت الحرامت قرار دهی. حاجیانی که حجشان پسندیده، سعیشان پذیرفته، گناهانشان آمرزیده و اعمال بدشان بخشیده شده است. و عمر طولانی در راه بندگی ات و روزیام را فراوان قرار ده و امانتها و قرضم را ادا فرما.
- پرش به بالا↑ خدایا برای تو روزه گرفتم،و بر خوان تو افطار کردم،و بر تو تکیه نمودم.
- پرش به بالا↑ به نام خدا،خدایا برای تو روزه گرفتیم،و بر روزی تو افطار کردیم،خدایا از ما بپذیر،که تو شنوا و دانایی
- پرش به بالا↑ به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانیاش همیشگی است،ای گسترده آمرزش،مرا بیامرز
- پرش به بالا↑ خدايا اى پروردگار ماه رمضان كه قرآن را در آن نازل كردى، و روزه در آن را بر بندگانت واجب نمودى، حج خانه محترمت را در اين سال و در هر سال روزى من كن، و گناهان بزرگ را بر من بيامرز، همانا كسى جز تو آنها را نمی آمرزد، اى داراى بزرگى و شكوه.
- پرش به بالا↑ خدایا ما را در زمره شایستگان وارد کن،و در بهشت برین بالا بر،و جامی از نوشیدنی خوشگوار از چشمه سلسبیل به ما بنوشان،و به رحمتت از حور العین به همسری ما درآور،و از جاوید پسرانی که همچون مروارید در صدفند،در خدمت ما بگمار،و از میوههای بهشت،و گوشت پرندگان به ما بخوران،و از لباسهای زربفت و حریر و دیبا به ما بپوشان،و ما را برای رسیدن به شب قدر،و زیارت خانه کعبه،و کشته شدن در راهت توفیق عنایت کن،و دعای شایسته و درخواست ما را اجابت فرما،و آنگاه که پیشینیان و پسینیان را در روز قیامت جمع کردی به ما رحم کن،و رهایی از آتش را برای ما بنویس،و در دوزخ ما را به زنجیر نبند،و در عذاب و خواریات ما را گرفتار مساز،و از زقوم و ضریع دوزخ به ما مخوران،و با شیاطین یکجا قرارمان مده، و ما را به رو در آتش مینداز،و از جامههای آتشین و پیراهنهای فلزی آتشبار بر ما مپوشان،و از هرگونه بدی،ای که معبودی جز تو نیست،بحق اینکه معبودی جز تو نیست ما را رهایی بخش.
- پرش به بالا↑ کانَ رَسُولُ اللَّهِ صإِذَا کانَ الْعَشْرُ الْأَوَاخِرُ اعْتَکفَ فِی الْمَسْجِدِ وَ ضُرِبَتْ لَهُ قُبَّةٌ مِنْ شَعْرٍ وَ شَمَّرَ الْمِئْزَرَ وَ طَوَی فِرَاشَه. کافی ج۴ ص۱۷۵
- پرش به بالا↑ خدایا این است ماه رمضان، که قرآن را در آن نازل کردی، اینک در حال گذشتن است، و من به ذات کریمانهات پناه میآورم از اینکه سپیده این شب طلوع کند، یا ماه رمضان بگذرد، و نزد تو برایم نتیجه کار ناشایست یا گناهی باشد که بخواهی مرا به سبب آن روزی که ملاقاتت کنم عذاب نمایی.
- پرش به بالا↑ خدایا این ماه را آخرین بار روزهام در ماه رمضان قرار مده، و به تو پناه میآورم از اینکه سپیده این شب سر زند، مگر اینکه مرا آمرزیده باشی.
منابع
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۶۵ش.