در شرح دعای روز بیست و ششم ماه مبارک رمضان از خداوند میخواهیم که تلاش ما را این ماه رمضان بپذیرد و گناهانی را که پیش از این ماه انجام داده ایم، ببخشد. اعمالمان را قبول کند و کاری کند تا عیب هایم پوشیده باشد و کسی از آن مطلع نباشد.
راهنمای مطالعه:
شرح دعای روز بیست و ششم ماه مبارک رمضان از آیت الله مجتهدی (ره)
اللهمّ اجْعَل سَعْیی فیهِ مَشْکوراً
در این بخش از دعا می خوانیم، خدایا سعی و کوشش ما را در ماه رمضان بپذیر!
واژه «مشکوراً» به معنای «تشکرن کن» است و مقصود آن در این دعا «قبول کن» است.
وی می افزاید: آدم زحمت می کشد و روزه می گیرد، گرسنه و تشنه می شود؛ اما غذا و آب نمی خورد و کم خوابی ماه رمضان را تحمل می کند و اگر خدا تلاش های ما را قبول نکند، کاری از ما ساخته نیست. اگر زحمتی و رنجی کشیده شود و حاصلی در پی نداشته باشد، اتفاق ناگواری افتاده است.
این استاد اخلاق می گوید: ما باید غصه بخوریم که نکند اعمال ما را آفت بزند. مثلاً یک غیبت می تواند تمام زحمات ما را هدر دهد. اگر غیبت کنید 40 روز اعمال خوب شما در نامه اعمال شخص غیبت شونده نوشته می شود و اگر عمل خوبی نداشته باشید، گناهان آن شخص در نامه اعمال شما نوشته می شود.
این روایت از معصوم (ع) در کتاب «غیبت» از آیت الله مجتهدی نوشته شده است.
وی ادامه داد: باید به خودمان بپردازیم و ببینیم که خودمان چه کار کرده ایم؛ آیا ما هیچ عیبی نداریم؟ گل بی عیب خداست و ممکن نیست که ما عیب نداشته باشیم. در روایت آمده که «چه می شود انسان را، یک خار کوچک را در چشم رفیقش می بیند؛ اما شاخه ای که در چشم خودش رفته را نمی بیند.»
آیت الله مجتهدی تهرانی تصریح می کند: این روایت کنایه از این است که انسان عیب های بزرگ خود را نمی بیند؛ اما عیب کوچک مردم را می بیند.
این عالم ربانی در ادامه اظهار می کند: این حدیث از معصوم (ع) است که خوش به حال کسی که عیب خودش را می بیند و به عیب کس دیگری کاری ندارد.(1)
وذَنْبی فیهِ مَغْفوراً وعَملی فیهِ مَقْبولاً
در این فراز از دعای روز بیست وششم ماه رمضان خدا می خواهیم تا گناهان ما را بیامرزد و اعمالمان را قبول کند! از خدا می خواهیم تا گناهانی که پیش از ماه رمضان انجام داده ایم را ببخشد؛ چون ماه رمضان، فصل درآمد معنوی و کسب ثواب است، حتی خوابیدن و نفس کشیدن در این ماه عبادت محسوب می شود.
آیت الله مجتهدی تهرانی تأکید می کند: در ماه رمضان این همه درآمد وجود دارد و آیا امکان ندارد با این همه درآمد کسب شده، انسان جان خودش را از گرو دربیاورد؟ پیامبر اسلام در خطبه شعبانیه می فرماید: «پشتتان از گناه سنگین شده و به گرو رفته است و در ماه رمضان بدنتان را از گرو در بیاورید».
وی ادامه می دهد: برخی هنگام نماز صبح نمی توانند به خاطر سنگینی بلند شوند که از آثار گناه است. شخصی به امام حسن عسگری (ع) گفت که هرشب قصد می کنم تا نماز شب بخوانم؛ اما نمی شود. امام فرمود: «گناه تو را زنجیر کرده است.» دلیل اینکه کسی دلش می خواهد نماز شب بخواند اما نمی تواند، انجام گناه است و با استغفار می تواند آن را رفع کند.
این استاد بزرگ اخلاق و حوزه در ادامه سخنان خود درباره بیدار شدن در هنگام سحر و استفاده کردن از برکات آن تأکید و بیان کرد: شعری هست که می گوید «هر که سحر ندارد از خود خبر ندارد» هر کسی که هنگام سحر خواب است، نمی داند که کیست و باید خود را پیدا کند.
حدیث از معصوم (ص) است که می فرماید:عجب است که مردم به دنبال گمشده خود هستند اما به دنبال خود نمی گردند.
وی می گوید: وضو بگیرید و شب در تاریکی صد بار از خودتان بپرسید که من که هستم؟ شاید خودتان را پیدا کنید. اگر خودت را پیدا کردی هوس نماز شب پیدا می کنی.
وعَیبی فیهِ مَسْتوراً
خدایا کاری کن تا عیب من مستور باشد و کسی از عیبم مطلع نباشد! خدا «ستارالعیوب» است و نگذاشته تا کسی از گناهان ما اطلاع پیدا کند. حدیث است اگر گناه بو داشت دو نفر کنار هم نمی نشستند. اگر عیب آدم عیان می شد کسی جنازه کسی را دفن نمی کرد.
یا أسْمَعِ السّامعین
در پایان دعا می گویم ای خدایی که از همه شنونده ها تو شنواتری! خدا همه چیز را می شنود. اگر یواش هر حرف بزنیم خدا باز هم می شنود. حضرت موسی (ع) به خدا گفت که خدایا، اگر نزدیکی من یواش صحبت کنم و اگر دوری بلند صحبت کنم؛ خدا فرمود: «من همنشین کسی هستم که یاد من باشد.» خدا شنواترین است؛ پس می گوییم، ای خدایی که از همه شنوایان شنواتری، این دعاها را درباره ما مستجاب کن!
دعاهای استخراج شده: 1. زحمات روزه ما را بپذیر؛ 2. گناهان ما را بیامرز؛ 3. عمل مارا قبول کن؛ 4. عیب ما را بپوشان
پی نوشت:
(1)امام على عليه السلام :
طوبى لِمَن شَغَلَهُ عَيبُهُ عَن عُيوبِ النّاسِ .
خوشا به حال آن كس كه عيب خودش، او را از پرداختن به عيبهاى مردم باز دارد.
( نهج البلاغة : الخطبة ۱۷۶ )
شرح دعا از جواد محدثی
فرازهای این دعا عبارت است از:
تلاشهاى بی ثمر به خیال نتیجه خوب
قرآن كريم مى گويد:
«اى پيامبر! بگو: آيا به شما خبر دهم كه زيانكارترين افراد چه كسانى اند؟ آنانكه در زندگى دنيا، تلاششان گُم و نابود مى شود و در عين حال، خيال مى كنند كه نيكو عمل مى كنند…»[1]
گاهى انسان مى رود، ولى نمى رسد، مى جويد، ليكن نمى يابد، عمل مى كند، ولى بى نتيجه مى ماند، مى دود، ولى دوندگيش بى اثر است.
زحمتِ بى پاداش، تلاش بى فايده، رنج بى گنج، و «سعى» بدون «شكر».
اين، خسران است. زيانكار كسى است كه در «بيراهه» حركت كند، ولى فكر كند در «راه» است. رو به «تباهى» برود، ولى خيال كند رو به «رشد» است. «زيان» كند، ولى پندارد در حال «سود» بردن است. اينان، «اَخسرين»اند: زيانكارترين افراد…
ولى اگر عمل انسان، نتيجه بخش و مفيد بود، و به هدف مورد نظر نزديك مى كرد، آنگاه، عمل از «خسران» بيرون آمده و «فايده» خواهد داشت.
نيازمان اين است كه خدايا سعى ما را مشكور قرار بده.
«سعى» چيست؟ تلاش و فعاليّت پرشتاب و جدّى است. همچنانكه رفت و آمد بين دو كوه صفا و مروه را در اعمال حجّ، «سعى» گويند.
در قرآن كريم مى خوانيم:
«اى مؤمنان! هرگاه كه در روز جمعه، به نماز جمعه ندا دهند، پس بشتابيد به سوى ذكر خدا و خريد و فروش را رها كنيد.»[2]
مى بينيم كه به اين حركت پرشتاب به سوى ميعادگاه نماز جمعه، و حضور در اين مراسم سياسى ـ عبادى، تعبير «سعى» اطلاق شده است… «فَاسعَوا اِلى ذِكرِاللّه ».
پس، تلاشى كه از طرف خداوند، مورد پذيرش واقع شود و پروردگار به آن توجّه كند، و از ضايع شدن آن مانع گردد و نوعى سپاس، از تلاشگر به عمل آورده، پاداش نيكو بدهد چنين عملى «سعى مشكور» است.
امّا تلاش و سعى چه كسانى مورد «شُكران» و سپاس قرار مى گيرد؟
«سعى» چه كسانى «مشكور» است؟
تلاش و عمل، خود به خود، برانگيزاننده پاداش و جزا و شكر و سپاس نيست. بايد آميزه هايى داشته باشد، از «خير»، «خلوص»، «صدق» تا به عمل، رنگ خدايى بزند… ـ « صبغه اللّه »!…
قرآن، سعى چه كسانى را مشكور مى داند؟
يك جا مى گويد:
«هر كس «آخرت» را بجويد و بطلبد و براى آن تلاش و «سعى» شايسته كند و داراى «ايمان» هم باشد، چنين كسانى سعيشان «مشكور» است…»[3]
در جاى ديگر، پس از بيان عملكرد «ابرار» و پاداش هاى مفصّل آنان در بهشت و نعمتهاى گسترده آن جايگاه جاودانه، مى گويد:
«تمام اينها «جزا»ى عمل است و «سعى» شما «مشكور» است!»[4]
و در جاى ديگرى:
«هركه داراى «ايمان» باشد و «عمل صالح» كند، سعى او «كفران» نمى شود.»[5]
از مجموع اين آيات، به دست مى آيد كه سعى كسانى مشكور و مورد سپاس خداوند و قدردانى مردم قرار مى گيرد كه:
1 ـ «ايمان» داشته باشند.
2 ـ «عمل صالح» كنند.
3 ـ «آخرت طلب» باشند.
4 ـ از نيكان و «ابرار» به حساب آيند.
در نتيجه، دعا و طلب از خدا، مبنى بر مشكور بودن «سعى» در اين روز و اين ماه، ايمان و عمل صالح و آخرت گرايى و نيكوكارى مى طلبد.
در مقابل اين مشكور بودن سعى، گم شدن نتيجه تلاش و بى اثر بودن زحمات است و اين، كيفر و فرجام زيانكارانى است كه كوشش آنان در باتلاقى از «ريا» و مردابى از «كبر» و گردابى از «غرور» فرو مى رود و منجرّ به بى نتيجه شدن عملها در دنيا و آخرت، نزد خالق و خلق مى گردد.
گفتيم صِرف عمل، ملاك نيست، بلكه پذيرفته شدن در پيشگاه خداوند، ميزان است. تا چه قبول افتد و چه در نظر آيد.
در دعاى امروز هم خواسته ايم خداوند، عملمان را «مقبول» قرار دهد.
باز از قرآن كريم استمداد بجوييم، در فهم معنا و مورد «عمل مقبول»:
يك جا از كار زن عمران ياد نيكو مى كند كه وقتى «مريم» را به دنيا آورد و آن را به خدا سپرد و براى محافظت از گزند شيطان، در پناه پروردگار قرار داد، خداوند هم «قبول» كرد و به بهترين وجهى اين فرزند را در مسير رويش و رشد و تعالى قرار داد و سرپرستى همچون «زكريّا» براى آن مقرّر فرمود.[6]
در آيه اى ديگر، سخن از كسانى است كه طبق سفارش و توصيه خداوند، به پدر و مادر خويش، نيكى مى كنند و در سنّ چهل سالگى، از خداوند توفيق شكرگزارى نسبت به نعمتهاى الهى مى طلبند و از خداوند مى خواهند كه عملى انجام دهند كه رضايت حق در آن است و به صلاح و اصلاح نسل و ذرّيه خود مى انجامد و چنين كسانى اهل «توبه» و «تسليم»اند.
پس از ذكر اين مطالب، خداوند مى فرمايد:
«اينانند كسانى كه بهترين اعمالشان را مى پذيريم و از خطاها و سيّئات آنان در مى گذريم و طبق وعده راست خود، در بهشت جايشان مى دهيم»[7]
آيه اى ديگر:
در مورد قربانى كردن دو پسر آدم در پيشگاه خداوند كه قربانى يكى پذيرفته درگاه خداوند قرار گرفت و ديگرى نه، آنكه قربانى اش قبول نشده بود، برادر را تهـديد به قتل كرد، آنـگاه برادرش هابيل، در مقابل اين تهـديد گفت:
«فقط و فقط، خداوند از متّقين قبول مى كند»[8]
در آيه ديگرى هم در مورد قبول نشدن انفاق ها و كمكهاى مالى منافقين به جبهه و جهاد سخن گفته، آنگاه رمز عدم قبول انفاقشان را در پيشگاه خدا، «فسق»، «كفر» به خدا و رسول، «سستى و كسالت در نماز»، «اكراه و بى ميلى در انفاق» بيان كرده است.[9]
باز هم يك جمع بندى از آيات:
عملهاى صالح و انفاقها و خيرات كسانى مورد قبول قرار مى گيرد كه:
1 ـ توكّل و پناه بردن به خدا داشته باشند.
2 ـ به پدر و مادر خود نيكى كنند.
3 ـ كارهاى «خداپسند» انجام دهند.
4 ـ خواهان ذرّيه اى پاك و صالح باشند.
5 ـ اهل توبه و تسليم باشند.
6 ـ متّقى و پرواپيشه باشند.
7 ـ از فسق و كفر و اكراه و كسالت، دورى كنند.
پس شرط قبول عمل، توكّل و اخلاص و نيّت پاك و جلب رضاى خداست.
غير از مسائل ياد شده، نيازهاى درخواستى ديگر در دعاى امروز، عبارت است از:
ـ بخشوده شدن گناه و پوشيده ماندن عيب،
خداوند هم كريم و خطاپوش است، آمرزنده گناه و بخشنده خطاست.
خواسته ما را نيز مى داند و دعايمان را هم مى شنود. چرا كه «اسمع السّامعين» است، شنواترين شنوندگان.
اميد است كه لبّيك اجابتى گفته و عملمان را بپذيرد و گناهمان را ببخشايد و عيبمان را بپوشد.
ـ آمين ـ
شرح دعای روز بیست و هفتم رمضان+صوت | شرح دعای روز بیست و پنجم رمضان+صوت
[1] ـ كهف، آيه 104.
[2] ـ جمعه، آيه 9 فاسعوا الى ذكراللّه .
[3] ـ اسراء، آيه 19.
[4] ـ انسان، آيه 22.
[5] ـ انبياء، آيه 94.
[6] ـ آل عمران، آيه 37 (فتقبّلها ربّها بقبولٍ حسن…».
[7] ـ احقاف، آيه 16 (اولئك الذّين نتقبّل عنهم احسن ماعملوا…).
[8] ـ مائده، آيه 27 (انما يتقبلّ اللّه ُ من المتقين).
[9] ـ سوره توبه، آيه هاى 53 و 54.
منبع: سيناي نياز؛ جواد محدثي
