در شرح دعای روز بیست و پنجم ماه رمضان از خداوند میخواهیم تا خوبان و اهل تقوی را دوست داشته باشیم و با دشمنانش دشمن باشیم؛ در عمل به واجبات و ترک محرمات نیز به طریقه رسول خدا عمل کنیم.
راهنمای مطالعه:
شرح دعای روز بیست و پنجم ماه مبارک رمضان توسط آیت الله مجتهدی (ره):
اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مُحِبّاً لِأَوْلِیائِک وَ مُعَادِیاً لِأَعْدَائِک
خدایا در این ماه رمضان مرا طوری قرار ده که خوبان را دوست داشته باشم، و دشمن دشمنانت باشم، اگر من به چیزی امید داشته باشم که آن چیز در قیامت باعث نجات من بشود این است که خوبان را دوست دارم، افراد اهل تقوی را دوست دارم شما هم باید همینطور باشید؛ اگر یک فرزند شما طلبه هست و اهل نماز و... و یکی بی نماز هست و بی تقوی، باید فرزند اهل تقوی و نمازتان را دوست داشته باشید چگونه به حقیقت ایمان برسیم
حدیث:
در روایت آمده است؛ هیچ کدام از شما به حقیقت ایمان دست نیابد مگر آن گونه گردد که برای رضای خدا دورترین افراد بخود را دوست بدارد، و نزدیکترینشان را برای رضای خدا؛ دشمن بدارد.(2)
نشانه اهل نجات
حدیث:
امام باقر (علیه السلام) می فرمایند: « إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَعْلَمَ أَنَّ فِیک خَیراً » اگر خواستی بدانی که اهل بهشت هستی یا جهنم به قلبتمان مراجعه کنید « فَانْظُرْ إِلَی قَلْبِک فَإِنْ کانَ یحِبُّ أَهْلَ طَاعَةِ اللَّهِ » ببین اگر اهل خیر را دوست داری؛ افراد نماز شب خوان را دوست داری بدان که در تو خیر هست و انشاء الله اهل نجات خواهی بود.(3)
خاطره:
زمانی در قم بودم دیدم دختران دبیرستانی از مدرسه به منزل می رفتند و همه رو هایشان را گرفته بودند و با حجاب بودند و خیلی خوشحال شدم و وقتی به تهران برگشتم به طلبه ها گفتم: اگر می خواهید زن بگیرید از قم زن بگیرید در تهران همچین دخترانی پیدا نمی شود و آفرین بر این مدیر، این مدیران را باید مورد تقدیر قرار داد و از ایشان تشکر کرد. زمانی که من می خواستم عروسی کنم [حدود 58 سال قبل]، مهر خانواده من هزار تومان بود و یکی از دوستان، که هم مباحثه من بود به من گفت: برای من هزار تومان زیاد هست و گفت من 500 تومان بیشتر ندارم و رفت از شاه عبد العظیم همسری اختیار کرد و الان از آن زن چهار پسر دارد، دو تای ایشان طلبه شده اند.
حالا شما هم به قلبتان رجوع کنید اگر زنان محجبه و مومن را می بینید و از این که ایشان با حجاب هستند خوشحال می شوید بدانید که در شماخیری یافت می شود و اگر زنان بد حجاب را می بینی و ناراحت نمی شوید و غصه نمی خورید معلوم می شود که تو اهل خیر نیستی.
حدیث:
در حدیث آمده است که در آخر زمان قلب مومن آب می شود گفتند: چطور؟
فرمودند: منکر را می بیند و قدرت بر تغییر ندارد (4)؛ دختران بد حجاب را می بیند و قلب او از غصه می سوزد ولی قدرت بر تغییر ندارد می بیند که سگ را بغل گرفته و تذکر می دهد ولی در جواب او می گویند: من روزی سه بار آن را می شویم غافل از این هست که نجس العین که پاک نمی شود
حکایات:
در زمان آقا شیخ مرتضی زاهد شخص لاتی بود که به ایشان علاقه داشت، در یک مجلسی این شخص نعره ای می زند و با صدای بلند می گوید: هر کی بدخواه علماء ست فلان و فلان شود.
شیخ مرتضی زاهد گفته بودند: این شخص رستگار خواهد شد، بعد ها مرحوم آقا فخر تهرانی گفتند: من رستگار شدن این شخص را دیدم لذا محبت داشتن به خوبان باعث نجات آدمی است
حدیث:
در روایت آمده است اگر کسی را دوست داشته باشی با او محشور می شوی (5) حتی اگر کسی به یک سنگ علاقه داشته باشد با آن محشور می شود
مُسْتَنّاً بِسُنَّةِ خَاتَمِ أَنْبِیائِک
خدایا کاری کن که من به طریقه رسول الله عمل کنم هم در عمل به واجبات و مستحبات و هم در ترک محرمات و مکروهات
یا عَاصِمَ قُلُوبِ النَّبِیین
ای خدایی که قلب پیامبرانت را حفظ می کنی لذاست که پیامبران معصوم هستند چرا که حافظ قلب ایشان خداوند متعال است.
پی نوشت ها:
[1] بحارالأنوار ج : 95 ص : 61
[2] تحف العقول-ترجمه جعفرى، ص348 ، سخنانى كوتاه از امام صادق عليه السلام.
(3) اصول كافى ج : 3 ص : 192 رواية : 11
عـِدَّةٌ مـِنْ أَصـْحـَابـِنـَا عـَنْ أَحـْمـَدَ بـْنِ مـُحـَمَّدِ بـْنِ خَالِدٍ عَنِ ابْنِ الْعَرْزَمِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَابِرٍ الْجـُعْفِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَعْلَمَ أَنَّ فِيكَ خَيْراً فَانْظُرْإِلَى قَلْبِكَ فَإِنْ كـَانَ يـُحـِبُّ أَهـْلَ طـَاعـَةِ اللَّهِ وَ يُبْغِضُ أَهْلَ مَعْصِيَتِهِ فَفِيكَ خَيْرٌ وَ اللَّهُ يُحِبُّكَ وَ إِنْ كَانَ يُبْغِضُ أَهْلَ طَاعَةِ اللَّهِ وَ يُحِبُّ أَهْلَ مَعْصِيَتِهِ فَلَيْسَ فِيكَ خَيْرٌ وَ اللَّهُ يُبْغِضُكَ وَ الْمَرْءُ مَعَ مَنْ أَحَبَّ
(4) وسائل الشيعة ج : 16 ص : 140
الحسن بن محمد الطوسي في ( مجالسه ) عن أبيه ، عن جماعة ، عن أبي المفضل ، عن الفضل بن محمد ، عن هارون بن عمرو المجاشعي ، عن محمد بن جعفر بن محمد ، عن أبيه ، عن آبائه عليهم‌السلام ، وعن المجاشعي ، عن الرضا ، عن أبيه ، عن آبائه عليهم‌السلام قال : قال رسول الله صلى‌الله‌عليه‌وآله : يأتي على الناس زمان يذوب فيه قلب المؤمن في جوفه كما يذوب الانك في النار ، يعني الرصاص ، وما ذاك إلا لما يرى من البلاء والاحداث في دينهم ولا يستطيعون له غيرا
(5) - رك: كافي ج 2 ، ص 126؛ الْمَرْءُ مَعَ مَنْ أَحَبَّ
شرح دعا از جواد محدثی
فرازهای این دعا عبارت است از:
خط محبّت و عشق
«هركس با شما دوستى كند، با خدا، دوستى كرده است، و هركه با شما دشمنى كند، با خدا دشمنى كرده است لذا هركه شما را دوست بدارد، خداوند را دوست داشته است، و هركه با شما كينه توزى و دشمنى كند، با خدا دشمنى كرده است…»[1]
مصداق بارز و تمام و كمالِ «اولياءاللّه »، ائمه شيعه و پيشوايان معصوم اسلام و اهل بيتند.
وگرنه، هركس كه در خط عمل به اسلام حركت كند، و به واجبات عمل و ترك محرّمات كند، داراى «ايمان» و «عمل صالح» باشد، اهل «جهاد» و «شهادت» باشد، و هركس كه «متّقى»، «ايثارگر» و اهل «زهد و انفاق» باشد، او هم «ولىّ خدا» است. و خداوند هم، «مولا»ى او.
ولى… همچنانكه اشاره شد، ائمّه شيعه، فرد اعلى و مصداق روشنِ اين «ولايت»اند كه هم خداوند، آنان را دوست دارد و هم آنان دوستدار خدايند.
در رابطه با «اولياءاللّه » چه موضعى بايد داشت؟
روشن است كه دشمنى با دوستان خدا، دوستى با دشمنان خداست.
از آن طرف هم، دوستى با دشمنان خدا، دشمنى با دوستان خداست.
ناچار، بايد «اولياءخدا» را دوست داشت و با آنان دوستى كرد و دشمنان خدا را دشمن دانست و با آنان دشمنى كرد.
پس… «محبّت» و«عدوات»، نشانه يك «خطّ» است، دليل يك «موضع» وگوياى يك جهت گيرى مكتبى است. بايد دوستيها و دشمنيها، رابطه ها و قطع رابطه ها، پيوستنها و گسستنها، محبّتها و كينه ها، موافقت ها و مخالفت ها، جهت و انگيزه و هدف الهى و مكتبى داشته باشد. اين ايده آل مطلوب است. وگرنه بسيارى هم هستند كه دوستيها و موالاتشان، از نفع پرستى و خودخواهى و حبّ مال و جاه و فرصت طلبى سرچشمه مى گيرد و دشمنيها هم، از عقده ها، كينه هاى شخصى، غرورها، كم ظرفيّتى ها و توقّعات بى جا، ناشى مى شود.
دوستى و دشمنى بايد ريشه مكتبى، داشته باشد.
اگر بپرسند چرا دوست مى دارى؟ و چرا دشمنى؟… انسان بتواند با استمداد از تعاليم مكتب، استناد و استشهاد كند و از متن دين و مكتب و سيره معصومين و بزرگان اسلام، «سند» و «شاهد» بياورد.
در اين صورت، موالات و معادات، از جنبه حبّ و بغض شخصى بيرون آمده، مكتبى و الهى مى شود.
تولّى و تبرّى، دو «اصل» يا دو «فرع»؟
آنچه در دعاى امروز از خداوند خواسته ايم، نوعى به مسأله تولّى و تبرّى برمى گردد. يعنى دوستى كردن با دوستان خدا و دشمنى كردن با دشمنان خدا.
گرچه اين دو اصل مهمّ اجتماعى، از «فروع دين» به حساب آمده است و فرع نهم و دهم بيان مى شود، ليكن اگر بدقت بنگريم، خود اين دو «فرع»، از مهمترين «اصول» دين و نشان دهنده جبهه گيرى قاطع و داشتن «موضع» در مقابل موافق و مخالف است.
بى تفاوت نبودن در مقابل حق و باطل، و موافقان خدا و مخالفان مكتب، نشانه ايمان عميق است.
اين دو اصل حياتى، صرفاً در حدّ ذهن و قلب نيست. تنها دوست داشتن و دوست نداشتن نيست، بلكه دوستى كردن و دشمنى كردن است.
«ولىّ» يعنى دوست. «مُوالى» يعنى دوستى كننده.
«عدوّ» يعنى دشمن. «مُعادى» يعنى دشمنى كننده.
در دعاى امروز از خداوند خواسته ايم كه ما را دوستدار و محبّ اولياى خودش قرار داده و نسبت به دشمنانش «معادى» قرار دهد. پس تنها بعد قلبى قضيّه مطرح نيست، بلكه موضع عينى و عملى و خارجىِ تولىّ و تبرّى هم در ارتباط با دوستان و دشمنان خدا مطرح است.
اگر ما واقعاً «اولياى خدا» را دوست بداريم، در عمل خارجى و موضعگيرى هم، خود را با آنان همسو و هم خط و هم جبهه و همرزم و هماهنگ خواهيم ساخت. محبّت، به عمل مى كشاند و عشق، حركت آفرين است و عاشق را حسّاس مى كند.
ديانت بى شما كامل نگردد
بجز با عشقتان، دل، دل نگردد
اگر در سوگتان شد ديده نمناك
اگر از عشقتان دل گشت غمناك
گواه عشق ما اين ديده و دل
رساند «اشك» و «غم» ما را به منزل[2]
زيارتنامه هاى ما، يك دنيا شور و احساس و تعهّد و مواضع مكتبى است. متن اين زيارتها، مكرّر مسأله «محبّت» و «ولايت» با امامان مورد نظر و «برائت» و «عداوت» و «معادات» با دشمنان و قاتلان و مخالفانشان را يادآورى مى كند.
در زيارتنامه هاى متعدّد سالار شهيدان، حسين بن على عليه السلام چنين فرازهائى زياد به چشم مى خورد كه:
«اِنّى سِلمٌ لِمَن سالَمَكُم وَ حَربٌ لِمَنْ حارَبَكُم، مُوالٍ لِمَنْ والاكُمْ وَ مُعادٍ لِمَنْ عاداكُم»
و همچنين:
«اَتَقَرّبُ اِلَى اللّه ِ وَاِلَيْكُم بِمُوالاتِكُم وَمُوالاتِ وَلِيِّكُم، وَ بِالبَرائَةِ مِن اَعدائِكُم وَالنّاصِبينَ لَكُمُ الحَربَ».
و یا:
«بَرِئْتُ اِلَى اللّه ِ وَ اِلَيكُمْ مِنْهمُ وَ مِن أشياعِهِم وَ اَتباعِهِم وَاَولِيائِهِم…»
و جملات و فقرات بسيار، كه مجال و فرصت طرح آنها نيست. امّا يك نتيجه كه مى گيريم، اين است كه:
اسلام، دين حبّ و بغض است. منتهى بر اساس «مكتب».
وقتى رسول گرامى مى فرمايد:
«دوستان خدا آنانند كه با مشاهده منكرات و حرامهاى خدا، همچون پلنگ زخم خورده، غضبناك شوند.»
اين دامنه و عمق بحث و فرعِ اصيلِ «تولّى و تبرّى» و موالات و معادات را بيان مى كند.
باز هم سخنى از زبان پيامبر اسلام بشنويم:
حضرت رسول، در حلقه اصحاب نشسته بودند. پرسيدند: كدام يك از دستگيره هاى ايمان محكمتر است؟
هركس جوابى داد. يكى گفت: نماز، ديگرى گفت: زكات، سوّمى گفت: روزه، بعضى گفتند: حجّ و برخى ديگر: جهاد.
خود حضرت فرمود: هر كدام از آنچه كه گفتيد، فضيلت و خوبى دارد ولى محكمترين دستگيره ها نيست. محكمترين دستگيره، دوستى و دشمنى در راه خدا، تولّى با اولياى خدا و بيزارى از دشمنان خداست:
« الحُـبُّ فِى اللّه ِ وَالبُـغضُ فِى اللّه ِ وَ تَوالى اَولِياءِ اللّه ِ وَالتَّبَرّى مِن اَعداءِ اللّه ِ.»[3]
پس، عمق و اهميت دو خواسته اوّل دعاى امروز روشن شد. و امّا سوّمين خواسته:
پيروى از سنّت پيامبر صلى الله عليه و آله
باز هم مكتبى عمل كردن مطرح است.
خاتم انبيا سنّت و شيوه اى دارد كه يك مسلمان بايد در مسير آن سنّتها حركت كند و از خود، رأى و شيوه اى ابداع نكند. اسلام، بر اساس تسليم و پذيرش فرمان الهى و سنّت نبوى استوار است.
سنّت و شيوه پيامبر را بايد مورد تبعيّت قرار داد. در اخلاق و آداب اجتماعى، در برخورد و معاشرت، در زهد و زندگى، در ايمان و تعهّد و تقوا، در انصاف و رعايت حق و عدالت با ديگران، در مساوات و مواسات، در خانه و جامعه، با همسر و اولاد، با مؤمنين و منافقين و كفّار، با دوستان و دشمنان.
بايد سنّت و سيره رسول گرامى را مطالعه كرد و شناخت، آنگاه در آن خط حركت كرد.
حركت در مسير رسالت و خطّ نبوّت، نجات بخش است. حتّى ضابطه و ملاك پذيرش خط امام هم، خط پيامبر و پيروى از سنّت و شيوه پيامبر است. زيرا كه: امامت، تداوم رسالت است و امام، جانشين پيامبر.
و خط پيامبر، ديگر تضمين شده است و قلب پيامبر، معصوم است.
خداوند «عاصمُ قلوب النبيّين» است، نگهبان دلهاى انبياست.
قلب نبى، تجلّيگاه نور حق است. جلوه خدايى، مستقيماً در قلب پاك پيامبر مى تابد.
پس…آنچه مى گويد، آنچه عمل مى كند، آنچه فرمان مى دهد، آنچه مى پذيرد، آنچه را قبول و امضا مى كند، همه رنگ عصمت دارد و بايد بدون شكّ و اضطراب، از آنچه پيامبر فرمان داده و خواسته است، بى چون و چرا، اطاعت كرد.
و…«اسلام» يعنى اين.
شرح دعای روز بیست و ششم رمضان+صوت | شرح دعای روز بیست و چهارم رمضان+صوت
[1] ـ زيارت جامعه، خطاب به ائمه شيعه.
[2] ـ از مثنوى «اهل بيت آفتاب»، برگ و بار، ص 58.
[3] ـ كافى، ج 2 ص.
منبع: سيناي نياز؛ جواد محدثي
